سردرد یکی از مشکلات شایع و تأثیرگذار بر کیفیت زندگی افراد است و می‌تواند در انواع مختلفی بروز کند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، تخمین زده می‌شود که تقریباً 47% از بزرگسالان در طول سال به نوعی سردرد مبتلا شوند. سردرد می‌تواند ناتوان‌کننده باشد و فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار دهد. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله استرس، تنش، مشکلات اسکلتی-عضلانی، اختلالات خواب و حتی تغییرات هورمونی ایجاد شود. همراه ما باشید تا بیشتر در مورد انواع سردرد و نیز، راه‌های درمان آن‌ها بدانید.
انواع سردرد
سردردها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ سردردهای اولیه و ثانویه. سردردهای اولیه شامل میگرن، سردردهای تنشی و سردردهای خوشه‌ای هستند. سردردهای ثانویه به عللی مانند عفونت، آسیب یا مشکلات ساختاری مرتبط می‌شوند. به‌عنوان یکی از روش‌های درمان غیر دارویی به‌ویژه برای سردردهای تنشی و میگرن، فیزیوتراپی می‌تواند نقش مهمی در کاهش شدت و فراوانی سردردها ایفا کند.
سردردهای اولیه
- میگرن: معمولاً با درد شدید و ضربان‌دار در یک طرف سر همراه است و نیز امکان دارد که با حالت تهوع و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
- سردردهای تنشی: معمولاً با احساس فشار یا سفتی در ناحیه سر و گردن همراه است و بیشتر به دلیل تنش‌های عضلانی ایجاد می‌شود.
- سردردهای خوشه‌ای: سردردهای نادر و بسیار دردناک هستند که معمولاً در دوره‌های خاص زمانی بروز می‌کنند.
سردردهای ثانویه
این نوع سردردها ناشی از شرایط پزشکی دیگر هستند؛ مانند:
- عفونت‌ها (مانند سینوزیت)
- آسیب‌های سر
- مشکلات عروقی
- اختلالات خواب
الگوهای سردرد
سردردها بسته به علل و ویژگی‌ها، به اشکال مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. در ادامه به چند الگوی رایج سردرد اشاره می‌شود:
-
سردردهای اولیه
این نوع سردردها به خودی خود وجود دارند و معمولاً به‌عنوان اختلالات مستقل شناخته می‌شوند:
الف. میگرن
- ویژگی‌ها: معمولاً درد ضربان‌دار و شدید در یک سمت سر؛ ممکن است با حالت تهوع، حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
- مدت زمان: می‌تواند از چند ساعت تا سه روز ادامه یابد.
- فاکتورهای تشدید کننده: استرس، تغییر در الگوی خواب، بعضی غذاها، هورمون‌ها و تغییرات جوی.
ب. سردردهای تنشی
- ویژگی‌ها: احساس فشار یا سفتی در ناحیه سر و گردن؛ معمولاً از دو طرف سر محسوس است.
- مدت زمان: می‌تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه یابد.
- فاکتورهای تشدید کننده: استرس، اضطراب، وضعیت غلط بدن و فشار ناشی از فعالیت‌های روزمره.
ج. سردردهای خوشه‌ای
- ویژگی‌ها: درد شدید و ناگهانی در ناحیه‌ای از سر (معمولاً بالای چشم‌ها)؛ ممکن است همراه با اشک‌ریزی و قرمزی چشم باشد.
- مدت زمان: معمولاً در دوره‌های خاص به مدت 15 دقیقه تا دو ساعت ادامه می‌یابند.
- فاکتورهای تشدید کننده: تغییرات در خواب، مصرف الکل و سیگار.
-
سردردهای ثانویه
این نوع سردردها ناشی از شرایط پزشکی دیگر هستند و ممکن است به دلایل مختلفی بروز کنند:
الف. سردرد ناشی از سینوزیت
- ویژگی‌ها: فشار و درد در ناحیه صورت (به‌ویژه در نواحی سینوسی)؛ ممکن است با احتقان بینی و تب همراه باشد.
- فاکتورهای تشدید کننده: عفونت‌های سینوزیتی.
ب. سردرد ناشی از فشار خون بالا
- ویژگی‌ها: معمولاً درد در ناحیه پشت سر و گردن؛ می‌تواند با علائم دیگری مانند سرگیجه و تاری دید همراه باشد.
- فاکتورهای تشدید کننده: فشار خون بالا.
ج. سردرد پس از آسیب به سر
- ویژگی‌ها: ممکن است در اثر ضربه یا آسیب به سر ایجاد شود و علائم دیگری مانند نارسایی حافظه و سرگیجه را به دنبال داشته باشد.
د. سردرد ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- ویژگی‌ها: می‌تواند همراه با تب و علائم دیگر عفونت باشد.
-
سردردهای ناشی از داروها
- ویژگی‌ها: سردردهایی که به دلیل مصرف بیش از حد داروهای ضد درد یا قطع ناگهانی آن‌ها ایجاد می‌شوند.
عوامل تشدیدکننده سردرد
سردرد می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد که ممکن است به افزایش شدت یا فراوانی آن منجر شوند. در ادامه به برخی از عوامل تشدیدکننده سردرد اشاره می‌شود:
-
عوامل مرتبط با سبک زندگی
- استرس و اضطراب: تنش‌های عاطفی و استرس‌های روزمره می‌توانند باعث سردردهای تنشی و میگرن شوند.
- خواب ناکافی یا بی‌کیفیت: عدم خواب کافی می‌تواند موجب بروز سردرد شود. بی‌نظمی در الگوی خواب یا خواب کم‌عمق نیز می‌تواند موثر باشد.
- رژیم غذایی نامناسب: برخی غذاها و نوشیدنی‌ها مانند مواد حاوی کافئین، پنیرهای کهنه، شکلات، الکل و مواد حاوی نیترات (مانند گوشت‌های فرآوری شده) می‌توانند باعث بروز سردرد شوند.
- کم آبی: عدم دریافت مایعات کافی می‌تواند به سردردهای ناشی از کم آبی تبدیل شود.
-
عوامل فیزیکی و محیطی
- نور و صدا: نور شدید (مانند نور خورشید) و صداهای بلند می‌توانند سردرد را تشدید کنند.
- عوامل جوی: تغییرات آب‌وهوایی از جمله تغییرات دما، فشار جوی و رطوبت می‌تواند در بروز سردرد تأثیر بگذارد.
- وضعیت بدن: نشستن یا ایستادن طولانی مدت در وضعیت‌های نادرست می‌تواند منجر به تنش در گردن و کمر شود و در نتیجه، سردردهای تنشی را تشدید کند.
-
عوامل بهداشتی
- بیماری‌ها: عفونت‌ها (مانند آنفولانزا یا سینوزیت) و بیماری‌های مزمن می‌توانند به بروز سردردهای ثانویه منجر شوند.
- مشکلات بینایی: چشم درد یا مشکلات بینایی مانند استرابیسم یا خستگی چشم می‌تواند باعث سردرد شود.
- مشکلات گردن و کمر: اختلالات اسکلتی عضلانی مانند آرتروز یا فتق دیسک می‌تواند به سردردهای تنشی منجر شود.
-
عوامل هورمونی
- تغییرات هورمونی: چرخه قاعدگی زنان، بارداری و تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی می‌توانند در بروز سردرد نقش داشته باشند.
-
مصرف داروها
- اضافه‌دوز دارو: مصرف بیش از حد داروهای ضد درد یا قطع ناگهانی داروها می‌تواند به سردرد ناشی از دارو منجر شود.
درمان سردرد با فیزیوتراپی
در ادامه، روش‌های مختلف فیزیوتراپی برای درمان سردرد توضیح داده شده است:
مدالیته‌های درمانی (Modalities)
الف. تحریک الکتریکی (TENS)
دستگاه TENS می‌تواند برای کاهش درد با تحریک عصب‌ها استفاده شود. این روش غیر تهاجمی و بدون عارضه است و می‌تواند به تسکین سردرد کمک کند.
ب. سرما درمانی و گرما درمانی
- سرمادرمانی: استفاده از کمپرس‌های یخ برای کاهش التهاب و درد.
- گرما درمانی: استفاده از کمپرس گرم یا پد حرارتی برای افزایش جریان خون و کاهش تنش عضلانی.
دستگاه‌های استفاده شده در فیزیوتراپی برای سردرد
در فیزیوتراپی، برای درمان سردرد، به‌ویژه سردردهای تنشی و میگرن، از چندین دستگاه و تکنیک استفاده می‌شود:
-
تحریک الکتریکی عصب (TENS)
این دستگاه با استفاده از جریان الکتریکی ملایم برای تحریک عصب‌ها، می‌تواند به کاهش درد کمک کند. TENS به‌ویژه در سردردهای مزمن و تنشی مؤثر است و می‌تواند به آرام‌سازی عضلات و کاهش احساس درد کمک کند.
-
فراصوت (Ultrasound)
دستگاه‌های فراصوت از امواج صوتی با فرکانس بالا برای گرم کردن بافت‌های عمیق و درمان التهاب استفاده می‌کنند. این روش می‌تواند به افزایش جریان خون، کاهش تنش و تسکین درد در نواحی گردن و شانه که اغلب تحت تأثیر سردرد قرار دارند، کمک کند.
-
دستگاه‌های ماساژ برقی
این دستگاه‌ها برای ماساژ عضلات گردن و شانه به کار می‌روند و می‌توانند تنش را کاهش دهند و احساس راحتی بیشتری ایجاد کنند. ماساژ می‌تواند به کاهش سردردهای تنشی کمک کرده و به افزایش آرامش کمک کند.
-
دستگاه‌های سرمادرمانی و گرما درمانی
- کمپرس سرد: استفاده از کمپرس‌های یخ یا یخ‌درمانی می‌تواند به کاهش التهاب و درد در ناحیه سر و گردن کمک کند. این تکنیک به‌ویژه در مواقع حاد مؤثر است.
- کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم یا پد حرارتی بر ناحیه گردن و شانه می‌تواند تنش را کاهش دهد و به بهبود گردش خون کمک کند.
-
مدالیته‌های هیدروتراپی
استفاده از آب گرم یا سرد می‌تواند به تسکین درد و کاهش اسپاسم عضلانی کمک کند. تمرینات آبی برای تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری نیز می‌تواند مفید باشد.
-
دستگاه‌های آکوپانکچر (طب سوزنی) الکتریکی
این دستگاه‌ها به ترکیب سوزن‌گذاری با تحریک الکتریکی کمک می‌کنند. این روش می‌تواند برای تسکین سردرد و تجدید انرژی مؤثر باشد.
-
تحریک مغزی به وسیله الکتریسیته (Cranial Electrical Stimulation)
این دستگاه‌ها با استفاده از جریان الکتریکی پایین و ملایم برای کاهش درد، افزایش آرامش و بهبود خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
-
استفاده از تکنیک‌های تنفسی و آرام‌سازی
در برخی از مرکزهای فیزیوتراپی، تکنیک‌های تنفسی و آرام‌سازی به صورت درمانی همراه با استفاده از تجهیزات مدرن، به منظور مدیریت استرس و کاهش سردرد، آموزش داده می‌شود.
درمان‌های دستی فیزیوتراپی در سردرد
درمان‌های دستی فیزیوتراپی یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت و درمان سردرد، به‌ویژه سردردهای تنشی و میگرن، به‌شمار می‌روند:
-
ماساژ درمانی
- ماساژ گردن و شانه: این ماساژ به کاهش تنش عضلات گردن و شانه کمک می‌کند و اغلب در سردردهای تنشی مؤثر است.
- ماساژ نقاط فشار (Trigger Point Therapy): تمرکز بر نقاط دردناک خاص در عضلات برای تسکین درد و تنش.
- ماساژ بافت عمقی: این نوع ماساژ به لایه‌های عمیق‌تر عضلات و بافت‌های نرم می‌پردازد و می‌تواند به تسکین درد کمک کند.
-
تحریک نقاط مریدینی (Acupressure)
این تکنیک شامل فشار به نقاط خاص روی بدن است که معمولاً در طب سنتی چین بر اساس نظریه مریدین‌ها تعیین شده است. این نقاط می‌توانند به کاهش سردرد کمک کنند و در بسیاری از موارد، از نظر علمی معتبر هستند.
-
حرکات اصلاحی و کششی
فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند حرکات خاصی را برای کشش و تقویت عضلات گردن و شانه‌ها تجویز کنند:
- کشیدن عضلات گردن: این حرکات به افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی در عضلات کمک می‌کند.
- تمرینات تقویت عضلات میانی و پشتی: تقویت این عضلات می‌تواند به حفظ وضعیت بدن کمک کرده و از بروز سردرد جلوگیری کند.
-
حرکات Mobilization و Manipulation
این تکنیک‌ها شامل تکنیک‌های خاصی برای افزایش حرکت و کاهش درد در مفاصل هستند.
- Mobilization: حرکات نرم و کنترل شده برای بهبود دامنه حرکتی مفاصل و کاهش درد.
- Manipulation: این تکنیک شامل حرکات سریع و دقیق به منظور اصلاح موقعیت مفاصل می‌شود. این روش بیشتر در شرایط خاص و توسط فیزیوتراپیست‌های مجرب انجام می‌شود.
-
آموزش وضعیت بدنی (Posture Education)
آموزش نحوه نشستن و ایستادن به شیوه صحیح می‌تواند به کاهش فشار روی گردن و شانه کمک کند. نظارت بر وضعیت بدن در طول فعالیت‌های روزمره می‌تواند تأثیر زیادی بر کاهش سردردهای تنشی داشته باشد.
-
تنفس و تمرینات آرام‌سازی
تکنیک‌های تنفسی عمیق و آرام‌سازی می‌توانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند. این دو عامل معمولاً بر شدت سردرد تأثیر می‌گذارند.
مقایسه سردردها
سردردها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند و هر نوع آن ویژگی‌ها، علل و درمان‌های خاص خود را دارد. در ادامه به مقایسه انواع اصلی سردردها پرداخته می‌شود:
-
سردردهای اولیه
الف. میگرن
- ویژگی‌ها:
- درد شدید و ضربان‌دار (معمولاً در یک سمت سر)
- ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه باشد.
- مدت زمان:
- می‌تواند از چند ساعت تا 3 روز طول بکشد.
- علل:
- عوامل ژنتیکی، تغییرات هورمونی، استرس، برخی غذاها و تغییرات جوی.
- درمان:
- داروهای مسکن، داروهای خاص میگرن (مثل تریپتانوها) و درمان‌های پیشگیرانه.
ب. سردردهای تنشی
- ویژگی‌ها:
- احساس فشار یا سفتی که معمولاً در دو طرف سر احساسی می‌شود.
- معمولاً درد ضعیف تا متوسط دارد.
- مدت زمان:
- می‌تواند از چند ساعت تا چند روز ادامه یابد.
- علل:
- استرس، اضطراب، وضعیت بدنی نامناسب و خستگی.
- درمان:
- داروهای مسکن، ماساژ، تکنیک‌های آرام‌سازی و فیزیوتراپی.
ج. سردردهای خوشه‌ای
- ویژگی‌ها:
- درد شدید و ناگهانی در یک سمت سر، معمولاً اطراف چشم.
- ممکن است با علائمی مانند اشک‌ریزی، قرمزی چشم و احتقان بینی همراه باشد.
- مدت زمان:
- حملات ممکن است از 15 دقیقه تا 3 ساعت به طول بینجامد و دوره‌هایی از بروز حملات به شکل خوشه‌ای (مدت‌زمانی مکرر برای هفته‌ها یا ماه‌ها) باشد.
- علل:
- علت مشخصی ندارد، اما ممکن است تحت تأثیر تغییرات بیولوژیکی قرار گیرد.
- درمان:
- داروهای مسکن، کورتیکواستروئیدها و درمان‌های پیشگیری‌کننده.
-
سردردهای ثانویه
الف. سردرد ناشی از سینوزیت
- ویژگی‌ها:
- فشار و درد در ناحیه صورت به‌ویژه در نواحی سینوسی؛ ممکن است با علائم دیگری مانند تب و خستگی همراه باشد.
- مدت زمان:
- معمولاً تا زمانی که عفونت درمان شود، ادامه پیدا می‌کند.
- علل:
- عفونت‌های سینوسی و التهاب.
- درمان:
- آنتی‌بیوتیک‌ها (اگر عفونت باکتریایی باشد)، داروهای ضد التهاب و درمان‌های خانگی.
ب. سردرد ناشی از فشار خون بالا
- ویژگی‌ها:
- معمولاً درد در ناحیه پشت سر و گردن، احساس فشار و سرگیجه.
- مدت زمان:
- مرتبط با افزایش فشار خون.
- علل:
- فشار خون بالا.
- درمان:
- کنترل فشار خون و درمان دارویی مناسب.
ج. سردرد پس از آسیب به سر
- ویژگی‌ها:
- سردردی که پس از ضربه به سر بروز می‌کند و می‌تواند با سایر علائم نظیر سرگیجه یا گیجی همراه باشد.
- مدت زمان:
- ممکن است از چند ساعت تا مدت‌ها ادامه یابد.
- علل:
- آسیب مستقیم به سر یا ضربه مکانیکی.
- درمان:
- بستگی به شدت آسیب و نیاز به کنترل علائم.
حرف آخر
سردرد یک مشکل شایع است که می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره افراد بگذارد. فیزیوتراپی به‌عنوان یک راه‌حل غیر دارویی می‌تواند به کاهش شدت و فراوانی سردردها کمک کند؛ به‌ویژه در مورد سردردهای تنشی. تکنیک‌های دستی، تمرینات درمانی، آموزش وضعیت و مدالیته‌های درمانی می‌توانند به بهبود وضعیت بیمار و کاهش درد کمک کنند. با این حال، مهم است که بیماران قبل از شروع هر گونه درمان، با یک فیزیوتراپیست یا پزشک مشورت کنند تا تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب را دریافت نمایند.
فیزیولایف، یک مطب تخصصی فیزیوتراپی است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته فیزیوتراپی و برنامه‌های ورزشی، به درمان و مدیریت انواع بیماری‌ها و دردهای عضلانی و اسکلتی می‌پردازد. هدف ما در فیزیولایف، کمک به بهبود کیفیت زندگی شما از طریق کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و بازیابی سلامت بدن است.
منابع
- healthx.ca
- physio-pedia.com
- cornerstonephysio.com
- medicalnewstoday.com
- stleonardsphysio.com.au
- wphphysio.com.au
Leave feedback about this