بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که بر حرکت و عملکرد عضلات تاثیر می‌گذارد. این بیماری معمولاً با نشانه‌های حرکتی مانند لرزش، کندی حرکت، سفتی و عدم تعادل در بیماران ظاهر می‌شود. علت دقیق این بیماری هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما می‌توان آن را به تخریب سلول‌های عصبی در بخشی از مغز به نام «باسال گانگلیاها» نسبت داد. در این راستا، درمان‌های مختلفی برای مدیریت علائم این بیماری مطرح شده که یکی از این درمان‌ها، فیزیوتراپی است. در این مطلب به بررسی ابعاد مختلف بیماری پارکینسون و نقش فیزیوتراپی در مدیریت آن خواهیم پرداخت.
علت ایجاد پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیشرونده است که به دلیل تخریب سلول‌های عصبی در بخشی از مغز به نام باسال گانگلیا (Basal Ganglia) ایجاد می‌شود. این بخش از مغز نقش مهمی در کنترل حرکت و هماهنگی حرکات بدنی دارد. در ادامه علت‌های، عوامل و مکانیسم‌های احتمالی ایجاد این بیماری را بررسی می‌کنیم:
۱. تخریب نورون‌ها
بیماری پارکینسون به دلیل تخریب نورون‌هایی که به تولید دوپامین، یک ناقل عصبی کلیدی، می‌پردازند ایجاد می‌شود. این دوپامین به انتقال سیگنال‌های عصبی کمک می‌کند و در کنترل حرکات و هماهنگی بدنی نقش دارد.
۲. عوامل ژنتیکی
تحقیقات نشان داده‌اند که در برخی از موارد، بیماری پارکینسون ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی باشد. برخی جهش‌های ژنتیکی مشخص (مانند جهش در ژن‌های PARK7، PINK1 و LRRK2) می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
۳. عوامل محیطی
عوامل محیطی نیز می‌توانند در افزایش خطر ابتلا به بیماری پارکینسون مؤثر باشند. تماس با سموم و مواد شیمیایی خاص، مانند حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، به‌عنوان عوامل محیطی بالقوه در نظر گرفته می‌شوند.
۴. عوامل سنی
سن یکی از بزرگ‌ترین عوامل خطر برای توسعه بیماری پارکینسون است. این بیماری معمولاً در افراد بالای 60 سال تشخیص داده می‌شود و با افزایش سن، خطر ابتلا به آن نیز افزایش می‌یابد.
۵. عوامل دیگر
تحقیقات نشان می‌دهد که وجود آسیب‌ها یا اختلالات قبلی در مغز، سابقه ورود به نواحی با بیماری‌های عروقی یا اختلالات سیستم ایمنی می‌تواند خطر ابتلا به پارکینسون را افزایش دهد.
۶. تأثیر روانی و رفتار
تأثیرات روانی و استرس‌های روزمره نیز ممکن است به برخی افراد در ایجاد یا تشدید علائم بیماری پارکینسون کمک کنند. این عوامل به تنهایی به ایجاد بیماری نمی‌انجامند، اما می‌توانند زمینه‌ساز یا تشدیدکننده علائم باشند.
علائم پارکینسون
علائم این بیماری می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و معمولاً به تدریج و با گذر زمان پیشرفت می‌کنند. در ادامه، به بررسی علائم مختلف پارکینسون می‌پردازیم:
۱. علائم حرکتی
الف) لرزش (Tremor)
این علامت یکی از بارزترین نشانه‌های بیماری پارکینسون است و معمولاً به صورت لرزش در دست‌ها، پاها یا سایر قسمت‌های بدن نمایان می‌شود. لرزش معمولاً در حالت استراحت مشاهده می‌شود و ممکن است در حین فعالیت کاهش یابد.
ب) کندی حرکت (Bradykinesia)
یکی از علائم اصلی بیماری پارکینسون، کندی در حرکات است که می‌تواند بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزمره تأثیر بگذارد. این حالت ممکن است به صورت کاهش سرعت راه رفتن، تأخیر در آغاز حرکت یا سختی در انجام حرکات غیرارادی دیده شود.
ج) سفتی عضلانی (Rigidity)
در این حالت، عضلات به صورت غیرطبیعی سفت می‌شوند و می‌توانند به‌خصوص در ناحیه گردن، شانه‌ها و بازوها نمایان شوند. این سفتی می‌تواند باعث احساس ناراحتی و درد در بیمار شده و به کاهش دامنه حرکتی منجر شود.
د) عدم تعادل (Postural instability)
بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است با مشکلاتی در حفظ تعادل مواجه شوند. این مشکل می‌تواند خطر افتادن و آسیب‌دیدگی را افزایش دهد.
۲. علائم غیرحرکتی
علاوه بر علائم حرکتی، پارکینسون ممکن است با مجموعه‌ای از علائم غیرحرکتی نیز همراه باشد که به کیفیت زندگی بیمار اثر می‌گذارد. این علائم شامل:
الف) مشکلات خواب
بیماران پارکینسون ممکن است با مشکلات خواب، نظیر بی‌خوابی، اختلالات خواب و بیدار شدن‌های مکرر در شب مواجه شوند.
ب) افسردگی و اضطراب
بسیاری از بیماران مبتلا به پارکینسون ممکن است احساس افسردگی، اضطراب و تغییرات عاطفی را تجربه کنند. این مشکلات عاطفی می‌توانند به کاهش کیفیت زندگی بیمار منجر شوند.
ج) مشکلات شناختی
برخی از بیماران ممکن است دچار مشکلاتی در عملکرد شناختی، مانند کاهش توانایی‌های حافظه و تمرکز شوند. این اختلالات شناختی می‌تواند در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، بیشتر ظاهر شود.
د) کاهش حس بویایی
کاهش حس بویایی یا فقدان آن (انوسمیا) یکی دیگر از علائم نسبتاً زودرس پارکینسون است.
ه) مشکلات گوارشی
مشکلات گوارشی مانند یبوست، دشواری در بلع و کاهش حرکت روده نیز در بیماران مبتلا به پارکینسون شایع هستند.
و) تغییرات در گفتار
بیماران ممکن است تغییراتی در صدا و گفتار خود تجربه کنند؛ مانند کاهش حجم صدا، لکنت یا دشواری در وضوح گفتار.
نحوه تشخیص پارکینسون
تشخیص بیماری پارکینسون معمولاً یک فرآیند چند مرحله‌ای است که شامل بررسی علائم بالینی، تاریخچه پزشکی، معاینات فیزیکی و تفسیر نتایج آزمایش‌های مختلف است. در ادامه به روند تشخیص این بیماری می‌پردازیم:
۱. تاریخچه پزشکی
تشخیص پارکینسون معمولاً با بحث و بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار آغاز می‌شود. پزشک ممکن است درباره علائم، زمان شروع آن‌ها و تغییرات در زندگی روزمره سوالاتی بپرسد. اطلاعاتی درباره سابقه خانوادگی بیماری‌های عصبی، داروهایی که بیمار مصرف می‌کند و هرگونه بیماری قبلی هم اهمیت دارد.
۲. معاینه بالینی
الف) ارزیابی علائم حرکتی
پزشک معمولاً بیماران را به دقت از نظر علائم حرکتی زیر ارزیابی می‌کند:
لرزش: وجود یا عدم وجود لرزش در اعضای بدن، به‌ویژه در دست‌ها.
سفتی عضلانی: بررسی سفتی عضلات در نواحی مختلف بدن.
کندی حرکت: ارزیابی توانایی بیمار در انجام حرکات مختلف و شناسایی کندی در حرکت.
عدم تعادل: تست‌های مربوط به کنترل تعادل، حفظ وضعیت بدنی و پیش‌بینی سقوط.
ب) ارزیابی علائم غیرحرکتی
پزشک همچنین ممکن است به تغییرات عاطفی، مشکلات خواب، مشکلات شناختی و دیگر علائم غیرحرکتی که در بیماران مبتلا به پارکینسون دیده می‌شود، توجه کند.
۳. تست‌های آزمایشگاهی
در حال حاضر، هیچ آزمایش خون یا تصویربرداری خاصی وجود ندارد که به تنهایی بتواند بیماری پارکینسون را تشخیص دهد. اما برخی آزمایش‌های مکمل می‌توانند به شناسایی دیگر مشکلات یا حذف بیماری‌های مشابه کمک کنند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- عکاسی مغناطیسی (MRI): برای بررسی آسیب‌های ساختاری مغز یا وجود بیماری‌های دیگر که علائم مشابهی ایجاد می‌کنند.
- تصویربرداری با سی‌تنور (CT scan): برای بررسی مشکلات دیگر مغزی.
- سونوگرافی: این تکنیک نیز گاهی برای بررسی فعالیت‌های مغزی استفاده می‌شود.
۴. ارزیابی پاسخ به درمان
در برخی موارد، پزشکان ممکن است یک دوره زمانی از درمان با داروهای خاص (مانند لوودوپا) را آغاز کنند و سپس به ارزیابی تأثیر این دارو بر علائم بیمار بپردازند. اگر علائم بهبود یابد، این کار تأیید بیشتری برای وجود بیماری پارکینسون است.
۵. استفاده از معیارهای تشخیصی
شایان ذکر است که پزشکان معمولاً از معیارهای تشخیصی خاصی استفاده می‌کنند؛ مانند معیارهای بین‌المللی (معیارهای کامپیوتری برای بررسی علائم). این معیارها به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشند.
۶. مشاوره با متخصص
چندین نوع پزشک می‌توانند به تشخیص بیماری پارکینسون کمک کنند اما معمولاً متخصصان مغز و اعصاب نقش کلیدی در این زمینه دارند. در صورتی که پزشک مشکوک به وجود بیماری پارکینسون باشد، ممکن است بیمار را به یک متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد.
شیوع
بیماری پارکینسون یکی از شایع‌ترین اختلالات حرکتی عصبی است و شیوع آن در جوامع مختلف به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. شیوع بیماری پارکینسون به‌طور تقریبی ۱ تا ۲ درصد از جمعیت عمومی را در برمی‌گیرد. این میزان به‌ویژه در سنین بالاتر افزایش می‌یابد و در افراد بالای ۶۵ سال به حدود ۱ تا ۲ درصد و در افراد بالای ۸۵ سال به ۴ تا ۱۰ درصد می‌رسد.
شیوع این بیماری با افزایش سن افزایش می‌یابد. به‌طورکلی، مردان بیشتر از زنان به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شوند؛ به‌طوری که نسبت ابتلا در مردان به زنان حدود ۱٫۵ تا ۲ برابر است. این تفاوت می‌تواند به علت عوامل هورمونی، ژنتیکی یا محیطی باشد.
برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که شیوع بیماری پارکینسون در کشورهای غربی نسبت به کشورهای در حال توسعه بالاتر است. به‌عنوان مثال، در ایالات متحده و کشورهای اروپایی شیوع بیماری نسبت به آسیا و آفریقا بیشتر است. به‌نظری می‌رسد این تفاوت نه تنها به عوامل ژنتیکی بلکه به عوامل محیطی، شیوه زندگی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی نیز وابسته باشد.
شیوع در ایران
در ایران نیز مانند دیگر نقاط جهان، بیماری پارکینسون در حال افزایش است. بر اساس برخی تحقیقاتی که انجام شده است، شیوع بیماری پارکینسون در ایران حدود ۱ تا ۲ درصد از جمعیت عمومی تخمین زده می‌شود. با توجه به افزایش سن جمعیت کشور، پیش‌بینی شده که تعداد مبتلایان در سال‌های آینده افزایش یابد.
فلج بلز، یک اختلال عصبی است که بر اعصاب صورت تأثیر می‌گذارد و موجب فلج یا ضعف ناگهانی در یکی از نیمه‌های صورت می‌شود. این عارضه معمولاً به‌طور ناگهانی و بدون پیش‌زمینه قبلی رخ می‌دهد و می‌تواند احساس نگرانی و ترس در بیماران ایجاد کند. در بسیاری از موارد، این التهاب با عفونت‌های ویروسی مانند ویروس هرپس سیمپلکس که مسئول تبخال بوده، مرتبط است. در مقاله ای روش های تشخیص و پیشگیری از فلج بلز + 8 مرحله درمان فلج بلز با فیزیوتراپی را نوشته ایم و به صورت تخصصی مرجعی تهیه کرده ایم تا سیر تا پیاز فلج بلز را برای شما شرح دهیم.
فیزیوتراپی و توانبخشی در پارکینسون
درمان‌های دارویی معمولاً نقش اصلی را در درمان این بیماری ایفا می‌کنند، اما فیزیوتراپی و توانبخشی نیز به‌عنوان بخش‌های مهمی از فرآیند مدیریت بیماری پارکینسون شناخته شده‌اند. در ادامه به بررسی نقش و اهمیت فیزیوتراپی و توانبخشی در بیماران مبتلا به پارکینسون می‌پردازیم.
نقش فیزیوتراپی در پارکینسون
فیزیوتراپی به استفاده از حرکات و تمرینات فیزیکی برای بهبود عملکرد حرکتی و افزایش کیفیت زندگی بیماران اطلاق می‌شود. در بیماران مبتلا به پارکینسون، فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود علائم و کنترل عوارض جانبی بیماری کمک کند. برخی از مزایای فیزیوتراپی در این زمینه عبارتند از:
۱. بهبود حرکات و تعادل
فیزیوتراپیست‌ها با طراحی برنامه‌های تمرینی مخصوص، به بیماران کمک می‌کنند تا قدرت، انعطاف‌پذیری و تعادل خود را بهبود بخشند. تمرینات تعادلی و حرکتی می‌تواند به کاهش خطر سقوط و افزایش ایمنی بیمار کمک کند.
۲. تقویت عضلات
تمرینات تقویتی به افزایش قدرت عضلات کمک می‌کند که می‌تواند اثرات مثبتی بر عملکرد حرکتی بیماران داشته باشد. این کار به بیماران کمک می‌کند تا بهتر بتوانند وظایف روزمره خود را انجام دهند.
۳. کاهش سفتی و تنش عضلانی
با انجام تمرینات کششی و حرکتی، بیماران می‌توانند از سفتی عضلات و تنش‌هایی که ناشی از بیماری پارکینسون است، رهایی یابند. این کاهش سفتی می‌تواند بهبود راحتی حرکت و عملکرد عمومی را به همراه داشته باشد.
۴. آموزش حرکتی
فیزیوتراپیست‌ها به بیمار آموزش می‌دهند که چگونه می‌توانند از الگوهای حرکتی صحیح‌تری استفاده کنند. این آموزش می‌تواند به بهبود کنترل حرکتی و کاهش تعریق و لرزش کمک کند.
۵. تکنیک‌های خودمدیریتی
فیزیوتراپیست‌ها به بیماران تکنیک‌هایی را برای خودمدیریت علائم ارائه می‌دهند که شامل نکات مربوط به انجام فعالیت‌های روزمره و حفظ فعالیت فیزیکی هستند. این امر به بیماران اعتمادبه‌نفس می‌دهد و آن‌ها را در فعالیت‌های اجتماعی متحرک می‌کند.
تمرینات مناسب برای افراد مبتلا به پارکینسون
در ادامه به برخی از تمرینات مناسب برای این افراد اشاره می‌شود:
۱. تمرینات کششی
این تمرینات به افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش سفتی عضلات کمک می‌کنند:
الف) کشش گردن
با سر خود به آرامی به یک طرف و سپس به طرف دیگر برگردید. چند ثانیه در هر طرف نگه دارید. این کار را برای ۳ تا ۴ بار تکرار کنید.
ب) کشش شانه‌ها
شانه‌ها را به سمت بالا بکشید و سپس به آرامی پایین آورید. این حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
۲. تمرینات تقویتی
این نوع تمرینات به تقویت عضلات و بهبود قدرت حرکتی کمک می‌کنند:
الف) فشار به دیوار
در حالت ایستاده به یک دیوار تکیه داده و دست‌ها را به دیوار فشار دهید. این حالت را برای ۵ تا ۱۰ ثانیه نگه داشته و سپس استراحت کنید. این کار را ۵ تا ۱۰ بار تکرار نمایید.
ب) نشستن و برخاستن
یک صندلی را انتخاب کنید و روی آن نشسته و بایستید. این کار را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
۳. تمرینات تعادلی
تمرینات تعادلی به کاهش خطر سقوط کمک می‌کنند:
الف) تمرین ایستادن بر روی یک پا
به کمک یک دیوار یا صندلی، سعی کنید روی یک پا بایستید. این حالت را برای ۱۰ تا ۱۵ ثانیه حفظ کرده و سپس با پای دیگر تکرار کنید. بهتر است سعی کنید این حرکت را بدون حمایت انجام دهید.
ب) تمرین چرخش
در حالت ایستاده، به آرامی به سمت راست و سپس به سمت چپ بچرخید. این حرکت را چندین بار تکرار کنید.
۴. تمرینات حرکتی
این تمرینات به بهبود هماهنگی و کنترل حرکتی کمک می‌کنند:
الف) راه رفتن
روزانه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه راه بروید. می‌توانید از موزیک استفاده کنید تا روی ریتم قدم‌ها تمرکز داشته باشید.
ب) حرکات هماهنگی دست و پا
در حالت ایستاده، یک پا را به سمت جلو و دست مخالف را هم به سمت جلو بکشید. این حرکت را با هر دو پا و دست تکرار کنید.
۵. تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی به تسهیل تنفس و بهبود آرامش کمک می‌کنند:
الف) تنفس عمیق
در حالت نشسته یا ایستاده، به آرامی با بینی نفس بکشید و شکم را به سمت جلو ببرید. سپس نفس را به آرامی از دهان بیرون دهید. این تمرین را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.
ب) تنفس با شمارش
به آرامی تا ۴ شماره با بینی نفس بکشید. سپس نفس را برای ۴ شماره نگه دارید و در نهایت با ۶ تا ۸ شماره خارج کنید.
برای درمان بیماری پارکینسون و بهره‌گیری از خدمات فیزیوتراپی می‌توانید به کلینیک فیزیولایف مراجعه کنید. ارسال فیزیوتراپیست ماهر و باتجربه از خدمات مهم و کارآمد این مرکز است که کمک بسیاری در این زمینه به شما می‌کند.
حرف آخر
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیچیده است که تأثیرات عمیقی بر زندگی بیماران و خانواده‌های آن‌ها دارد. اگر چه درمان‌های دارویی می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند، اما فیزیوتراپی به‌عنوان یک درمان مکمل و مؤثر می‌تواند نقش بی‌نظیری در بهبود کیفیت زندگی بیماران ایفا کند. فیزیوتراپی با تمرکز بر تقویت عضلات، بهبود تعادل و آموزش حرکتی، می‌تواند موجب شود تا بیماران بهتر با چالش‌های بیماری روبه‌رو شوند.
کلینیک فیزیوتراپی فیزیولایف، یک مطب تخصصی فیزیوتراپی است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته فیزیوتراپی و برنامه‌های ورزشی، به درمان و مدیریت انواع بیماری‌ها و دردهای عضلانی و اسکلتی می‌پردازد. هدف ما در فیزیولایف، کمک به بهبود کیفیت زندگی شما از طریق کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و بازیابی سلامت بدن است.
Leave feedback about this