شانه ی یخ‌زده یا frozen shoulder یک اختلال دردناک و محدودکننده در مفصل شانه است که معمولاً به‌صورت تدریجی آغاز می‌شود و در طول زمان پیشرفت می‌کند. شانه ی یخ زده به طوری است که در آن، بافت‌های اطراف مفصل شانه (کپسول مفصلی) دچار التهاب، ضخامت و سفتی می‌شوند، که باعث کاهش دامنه حرکتی مفصل و درد مزمن می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد بین ۴۰ تا ۶۰ سال، به‌ویژه در زنان و افرادی که دچار دیابت یا مشکلات تیروئیدی هستند، دیده می‌شود.
شانه یخ‌زده معمولاً در سه مرحله ظاهر می‌شود: مرحله اول یا “منجمد شدن” که با درد تدریجی و محدودیت حرکتی همراه است. این مرحله ممکن است چندین ماه طول بکشد. مرحله دوم یا “یخ‌زدگی” که درد کاهش می‌یابد اما محدودیت حرکتی به اوج خود می‌رسد. مرحله سوم یا “بهبودی” است که به‌تدریج دامنه حرکتی برمی‌گردد، ولی ممکن است به‌طور کامل به حالت اولیه بازنگردد.
علت دقیق این بیماری مشخص نیست، اما بی‌تحرکی طولانی مدت (مثلاً پس از آسیب‌دیدگی، جراحی یا سکته مغزی) یکی از عوامل مهم بروز آن است. درمان شانه یخ‌زده معمولاً شامل فیزیوتراپی، تمرینات کششی و داروهای ضدالتهاب است. در موارد شدید، تزریق کورتون یا حتی جراحی ممکن است توصیه شود. فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود تدریجی عملکرد شانه دارد و تمرینات منظم می‌تواند به بازیابی دامنه حرکتی و کاهش درد کمک کند. تشخیص و درمان زودهنگام، روند بهبود را سرعت می‌بخشد.
دلایل بروز اختلال شانه منجمد
شانه یخ‌زده یا کپسولیت چسبنده به‌علت التهاب، سفتی و چسبندگی در کپسول مفصلی شانه ایجاد می‌شود. علت دقیق این وضعیت همیشه مشخص نیست، اما عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند:
- بی‌حرکتی طولانی‌مدت پس از آسیب یا جراحی
- دیابت (افزایش ریسک ۵ برابری)
- اختلالات تیروئیدی
- سن بالای ۴۰ سال و جنسیت مونث
- بیماری‌های سیستمیک مانند پارکینسون
ترکیب این عوامل منجر به کاهش حرکت، چسبندگی کپسول مفصلی و در نهایت یخ‌زدگی مفصل می‌شود.
علائم شانه ی یخ زده
شانه ی یخ‌زده یا Frozen Shoulder با مجموعه‌ای از علائم مشخص بروز می‌کند که معمولاً به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و با گذشت زمان شدت می‌یابند. این علائم در سه مرحله اصلی طبقه‌بندی می‌شوند، اما در مجموع شامل موارد زیر هستند:
۱. درد مداوم و عمیق:
اولین و شایع‌ترین علامت شانه ی یخ‌زده، درد مبهم و عمیقی است که معمولاً در ناحیه بیرونی شانه یا بازو حس می‌شود. این درد به‌ویژه در شب‌ها و هنگام خوابیدن روی شانه مبتلا تشدید می‌شود و می‌تواند باعث اختلال در خواب گردد.
۲. محدودیت حرکتی:
با پیشرفت بیماری، دامنه حرکتی مفصل شانه به‌تدریج کاهش می‌یابد. بیمار ممکن است نتواند بازوی خود را بالا ببرد، پشت سر ببرد یا حرکات ساده‌ای مانند پوشیدن لباس، شانه کردن مو یا برداشتن اشیاء را انجام دهد.
۳. سفتی مفصل:
یکی دیگر از علائم مهم، احساس خشکی و سفتی در مفصل شانه است. این سفتی می‌تواند حتی هنگام استراحت نیز وجود داشته باشد و مانع از حرکات طبیعی شانه شود.
۴. مرحله‌بندی علائم:
- مرحله اول (یخ‌زدن): درد تدریجی با محدودیت حرکتی همراه می‌شود.
- مرحله دوم (یخ‌زده): درد ممکن است کاهش یابد، اما سفتی و محدودیت حرکتی به اوج خود می‌رسد.
- مرحله سوم (ذوب شدن): دامنه حرکت به‌تدریج بهبود می‌یابد.
در صورت مشاهده این علائم، تشخیص و درمان زودهنگام توسط فیزیوتراپیست یا پزشک متخصص می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
اهمیت درمان غیرجراحی (فیزیوتراپی) در درمان شانه یخ‌زده
با توجه به اینکه شانه یخ‌زده یا «کپسولیت چسبنده» یکی از اختلالات شایع مفصل شانه است که با درد، سفتی و کاهش تدریجی دامنه حرکتی همراه است میتئان گفت که این بیماری معمولاً خودمحدود شونده است، اما بدون مداخله مناسب، روند بهبودی ممکن است تا ۲ تا ۳ سال طول بکشد. در این میان، فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود علائم و تسریع روند درمان دارد.
یکی از مهم‌ترین مزایای فیزیوتراپی، پرهیز از مداخلات تهاجمی مثل جراحی یا تزریقات مکرر است. با استفاده از تمرینات اختصاصی و تکنیک‌های درمانی مثل کشش‌های تدریجی، تمرینات دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف شانه و استفاده از الکتروتراپی، میتوان درد را کنترل کرد و تحرک مفصل را به‌تدریج بازگرداند.
درمان فیزیوتراپی همچنین به بیمار آموزش می‌دهد تا فعالیت‌های روزانه‌اش را اصلاح کرده و حرکات مضر را بشناسد و پرهیز کند. این موضوع نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری یا عود آن در آینده دارد.
از آنجا که بیشتر موارد شانه یخ‌زده بدون نیاز به جراحی قابل درمان هستند، درمان غیرجراحی به‌ویژه در مراحل اولیه بیماری، انتخاب ارجح محسوب می‌شود. به‌علاوه، فیزیوتراپی نسبت به جراحی یا دارودرمانی، عوارض کمتری دارد و هزینه‌ی آن نیز به‌مراتب کمتر است.
در نهایت، درمان فیزیوتراپی یک مسیر فعال و ایمن برای بازیابی عملکرد شانه، کاهش درد و بازگشت سریع‌تر به زندگی روزمره است. هرچه زودتر این درمان آغاز شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر خواهد بود.
نقش فیزیوتراپی در درمان شانه یخ‌زده
فیزیوتراپی نقشی حیاتی در مدیریت و بهبود شانه یخ‌زده دارد. اهداف اصلی فیزیوتراپی شامل کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و بازیابی عملکرد طبیعی شانه است.
تکنیک‌های فیزیوتراپی
- تمرینات دامنه حرکتی (Range of Motion Exercises):
- تمرین پاندولی: بیمار با خم شدن به جلو، بازو را به‌صورت دایره‌ای کوچک حرکت می‌دهد تا مفصل شانه به‌آرامی حرکت کند.
- بالا بردن انگشتان روی دیوار: بیمار رو به دیوار ایستاده و با استفاده از انگشتان، دست را به‌آرامی بالا می‌برد تا دامنه حرکتی بهبود یابد.
- تمرینات کششی (Stretching Exercises):
- کشش با حوله: بیمار یک حوله را پشت کمر نگه داشته و با دست دیگر آن را به سمت بالا می‌کشد تا شانه کشیده شود.
- کشش عرضی بازو: بازوی آسیب‌دیده را با دست مقابل به سمت بدن کشیده و نگه می‌دارد تا کشش ایجاد شود.
- تمرینات تقویتی (Strengthening Exercises):
- چرخش داخلی و خارجی با کش مقاومتی: با استفاده از یک کش مقاومتی، بیمار چرخش‌های داخلی و خارجی شانه را انجام می‌دهد تا عضلات روتاتور کاف تقویت شوند.
- پرس شانه: با دمبل‌های سبک، بیمار بازوها را بالا برده و پایین می‌آورد تا عضلات شانه تقویت شوند.
- درمان‌های دستی (Manual Therapy):
- موبیلیزاسیون مفصل: فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های دستی، مفصل شانه را به‌آرامی حرکت می‌دهد تا چسبندگی‌ها کاهش یابد و دامنه حرکتی افزایش یابد.
- مدالیته‌های تسکین درد:
- گرما درمانی: استفاده از پدهای گرم‌کننده برای کاهش درد و افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌ها.
- اولتراسوند تراپی: استفاده از امواج صوتی برای افزایش جریان خون و کاهش التهاب در ناحیه شانه.
تکنیک‌های درمانی شانه ی یخ زده در کلینیک‌های فیزیوتراپی
درمان شانه یخ‌زده در کلینیک‌های فیزیوتراپی شامل مجموعه‌ای از روش‌های تخصصی و هدفمند است که بسته به مرحله بیماری و نیازهای بیمار تنظیم می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین تکنیک‌های درمانی کلینیکی را بررسی می‌کنیم:
- درمان‌های دستی (Manual Therapy): شامل تکنیک‌های موبیلیزاسیون مفصل گلنوهومرال و اسکاپولا می‌شود. این تکنیک‌ها با اعمال حرکات کنترل‌شده توسط فیزیوتراپیست، به بهبود دامنه حرکتی و کاهش چسبندگی‌های کپسول مفصل کمک می‌کنند.
- اولتراسوند تراپی: از امواج صوتی با فرکانس بالا برای گرم‌کردن بافت‌های عمقی، کاهش التهاب، و تسهیل حرکات استفاده می‌شود. استفاده از اولتراسوند قبل از تمرینات کششی، اثربخشی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
- الکتروتراپی (TENS/IFC): تحریک الکتریکی عصب برای کاهش درد و تسهیل ریلکس شدن عضلات اطراف شانه کاربرد دارد. در مراحل اولیه و دردناک بیماری بسیار مؤثر است.
- لیزر پرتوان: درمانی غیرتهاجمی برای کاهش التهاب و تحریک بازسازی بافتی است. لیزر باعث افزایش متابولیسم سلولی و تسکین درد می‌شود.
- درای نیدلینگ (Dry Needling): در صورتی که عضلات اطراف شانه دچار نقاط ماشه‌ای یا اسپاسم باشند، استفاده از سوزن خشک می‌تواند باعث رهاسازی تنش و بهبود حرکت شود.
- تمرینات تخصصی تقویتی و کششی: فیزیوتراپیست با بررسی دامنه حرکتی بیمار، تمرینات تدریجی و مرحله‌بندی‌شده را برای افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات طراحی می‌کند. این تمرینات شامل حرکات پسیو، اکتیو و مقاومتی است که به مرور و بر اساس پیشرفت بیمار تنظیم می‌شود.
- نوارهای درمانی (Kinesio Taping): در برخی بیماران برای کاهش درد، اصلاح الگوی حرکتی یا حمایت از عضلات استفاده می‌شود.
این تکنیک‌ها در صورتی که به‌صورت منظم و با نظارت تخصصی اجرا شوند، می‌توانند عملکرد مفصل شانه را به‌طور کامل بازگردانند.
روش‌های فیزیوتراپی شانه یخ‌زده در منزل
همانطور که میدانید یکی از اصلی‌ترین روش‌های درمانی برای بهبود این عارضه، انجام تمرینات فیزیوتراپی منظم و هدفمند است. این تمرینات با هدف کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی و بازگرداندن عملکرد طبیعی مفصل طراحی می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین و کاربردی‌ترین تمرینات فیزیوتراپی برای درمان شانه ی یخ‌زده در منزل اشاره می‌کنیم:
✅ ۱. تمرینات پاندولی (Pendulum Exercise)
یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین تمرینات اولیه است. برای انجام این تمرین:
- به جلو خم شوید (مانند حالت نیم‌خم) و دست آسیب‌دیده را آزادانه آویزان کنید.
- اجازه دهید بازو با کمک وزن خودش به آرامی حرکت دایره‌ای کوچک انجام دهد.
- حرکت را در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف آن، هر کدام ۳۰ ثانیه تکرار کنید.
این تمرین کمک می‌کند مفصل بدون فشار مستقیم حرکت کند و التهاب کاهش یابد.
۲. تمرینات کششی با استفاده از چوب یا عصا (Stick Stretch)
- یک چوب صاف (مثل چوب‌دستی یا دسته جارو) را با دو دست بگیرید.
- دست سالم کمک می‌کند تا دست آسیب‌دیده به آرامی به جلو، کنار و بالای سر کشیده شود.
- هر حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.
این تمرین به بهبود دامنه حرکتی در تمام جهات کمک می‌کند.
۳. بالا بردن بازو از جلو روی دیوار (Wall Climb – Flexion)
- رو به دیوار بایستید و با انگشتان دست آسیب‌دیده روی دیوار «راه بروید» تا جایی که بدون درد شدید امکان‌پذیر است.
- ۵ تا ۱۰ ثانیه در آن نقطه نگه دارید و سپس به آرامی پایین بیایید.
۴. کشیدن دست به پشت با حوله (Towel Stretch)
- یک حوله بلند را از پشت بگیرید، طوری که یک دست از بالا و دست دیگر از پایین آن را نگه دارد.
- دست سالم، دست آسیب‌دیده را به بالا یا پایین هدایت می‌کند.
- این تمرین به‌ویژه برای بهبود چرخش داخلی شانه بسیار مؤثر است.
۵. چرخش خارجی با باند کشی (External Rotation with Band)
- از یک باند کشی یا تراباند استفاده کنید.
- آرنج را خم کرده و به پهلو بچسبانید.
- در حالی که تراباند به دست دیگر یا دیوار وصل است، ساعد را به سمت بیرون حرکت دهید.
- این تمرین عضلات روتاتور کاف را فعال کرده و به پایداری مفصل کمک می‌کند.
نکات مهم:
- تمرینات باید تدریجی انجام شوند و از وارد آوردن فشار ناگهانی پرهیز شود.
- در صورت احساس درد شدید یا التهاب زیاد، تمرین متوقف شده و با فیزیوتراپیست مشورت شود.
- تداوم در تمرین، کلید اصلی درمان موفق است.
این تمرینات باید زیر نظر فیزیوتراپیست یا با آموزش دقیق انجام شوند تا از آسیب بیشتر جلوگیری و بهترین نتیجه حاصل شود. برنامه تمرینی نیز باید با توجه به مرحله بیماری (یخ‌زدن، یخ‌زده، یا ذوب شدن) تنظیم شود.
مطالعات موردی و شواهد بالینی درباره ی تاثیر فیزیوتراپی در درمان شانه ی یخ زده
فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌های درمان شانه ی یخ‌زده (Frozen Shoulder) است و شواهد بالینی متعددی از اثرگذاری آن حمایت می‌کنند. شانه ی یخ‌زده با درد، التهاب و محدودیت شدید حرکتی در مفصل شانه همراه است و درمان آن به‌ویژه در مراحل ابتدایی، اهمیت فراوانی دارد.
مطالعات موردی و کارآزمایی‌های بالینی زیادی نشان داده‌اند که فیزیوتراپی می‌تواند به‌طور مؤثری درد را کاهش دهد، دامنه حرکتی را افزایش دهد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشد. در یکی از مطالعات منتشر شده در Journal of Shoulder and Elbow Surgery، بیش از ۷۰٪ از بیماران پس از ۸ هفته فیزیوتراپی مداوم، کاهش قابل توجهی در درد و بهبود در عملکرد مفصل تجربه کردند. این برنامه شامل تمرینات کششی، تقویتی، و تکنیک‌های دستی مانند موبیلیزاسیون مفصل بود.
در مطالعه‌ای دیگر در Physiotherapy Research International (2019)، بیماران به دو گروه تقسیم شدند؛ گروهی که فقط تمرینات خانگی انجام می‌دادند و گروهی که علاوه بر تمرینات خانگی، تحت فیزیوتراپی دستی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که گروه دوم به‌مراتب بهبودی بیشتری در دامنه حرکتی و کاهش درد داشتند. این مطالعه تأکید کرد که ترکیب تمرینات فیزیکی با تکنیک‌های دستی، می‌تواند روند بهبودی را تسریع کند.
مطالعات موردی نیز اثربخشی فیزیوتراپی را در سطح فردی نشان داده‌اند. به عنوان مثال، در یک مطالعه موردی از یک زن ۵۵ ساله، پس از ۶ هفته تمرینات منظم با راهنمایی فیزیوتراپیست، دامنه حرکتی شانه از ۷۰ درجه به ۱۵۰ درجه رسید و میزان درد از ۸ به ۲ در مقیاس عددی کاهش یافت.
در مجموع، شواهد علمی نشان می‌دهند که فیزیوتراپی، به‌ویژه زمانی که زود آغاز شود، می‌تواند نقش کلیدی در بهبود شانه ی یخ‌زده ایفا کند. ترکیب تمرینات کششی، تقویتی، تکنیک‌های دستی و آموزش به بیمار، اثربخشی درمان را به‌شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد. بنابراین، فیزیوتراپی نه تنها یک درمان مؤثر بلکه یکی از گزینه‌های اصلی مدیریت شانه ی یخ‌زده محسوب می‌شود.
چطور میتوان از ابتلا به شانه ی یخ زده جلوگیری کرد؟
پیشگیری از شانه ی یخ‌زده (Frozen Shoulder) با رعایت چند نکته ساده اما مهم امکان‌پذیر است، به‌ویژه در افرادی که در معرض خطر بالاتری هستند، مانند بیماران دیابتی، کسانی که عمل جراحی یا آسیب در ناحیه شانه داشته‌اند یا مدتی طولانی بی‌تحرک بوده‌اند.
۱. تحرک منظم مفصل شانه:
مهم‌ترین راه پیشگیری، حفظ دامنه حرکتی شانه از طریق انجام حرکات ساده کششی و چرخشی روزانه است. حرکاتی مانند چرخش دایره‌ای شانه، باز و بسته کردن دست‌ها بالای سر و تمرینات پاندولی به افزایش انعطاف‌پذیری کمک می‌کنند.
۲. پرهیز از بی‌حرکتی طولانی‌مدت:
پس از هر نوع آسیب یا جراحی (مثل شکستگی دست یا سکته مغزی)، مهم است که حرکت مفصل شانه را هر چه سریع‌تر و طبق نظر پزشک یا فیزیوتراپیست آغاز کنید. بی‌حرکتی طولانی، یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به شانه ی یخ‌زده است.
۳. کنترل بیماری‌های زمینه‌ای:
دیابت، مشکلات تیروئیدی و بیماری‌های قلبی می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهند. مدیریت این بیماری‌ها از طریق تغذیه مناسب، دارودرمانی و فعالیت بدنی منظم، نقش مهمی در پیشگیری دارد.
۴. وضعیت بدنی صحیح:
حفظ وضعیت صحیح نشستن و ایستادن، به‌ویژه هنگام کار با کامپیوتر یا رانندگی، از فشار بیش از حد به مفصل شانه جلوگیری می‌کند.
در نهایت، شناخت علائم اولیه و مراجعه سریع به فیزیوتراپیست، کلید پیشگیری از پیشرفت این بیماری دردناک و محدودکننده است.
نتیجه‌گیری
شانه یخ‌زده یک عارضه مزمن و دردناک است که می‌تواند فعالیت‌های روزمره را مختل کند. اما فیزیوتراپی با ارائه تمرینات هدفمند، تکنیک‌های دستی، و درمان‌های کمکی مانند لیزر و اولتراسوند می‌تواند نقش اساسی در بهبود کامل این عارضه داشته باشد. پیگیری منظم و پایبندی به برنامه درمانی فیزیوتراپی، کلید اصلی بازگشت عملکرد طبیعی شانه است.
فیزیولایف، یک مطب تخصصی فیزیوتراپی است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته فیزیوتراپی و برنامه‌های ورزشی، به درمان و مدیریت انواع بیماری‌ها و دردهای عضلانی و اسکلتی می‌پردازد. هدف ما در فیزیولایف، کمک به بهبود کیفیت زندگی شما از طریق کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و بازیابی سلامت بدن است.
Leave feedback about this