ستون فقرات گردنی از ۷ مهره (C1 تا C7) تشکیل شده که بین آن‌ها دیسک‌هایی قرار دارند. این دیسک‌ها مثل بالشتک‌هایی نرم، ضربه‌ها را جذب کرده و حرکت بین مهره‌ها را ممکن می‌کنند. وقتی دیسک بین مهره‌ها دچار بیرون‌زدگی یا پارگی شود و روی ریشه‌های عصبی فشار وارد کند، به آن دیسک گردن یا هرنی دیسکال گردنی می‌گوییم.
علائم دیسک گردن
علائم بسته به محل و شدت فشار دیسک متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها شامل موارد زیر است:
- درد گردن، به‌ویژه با حرکت
- انتشار درد به شانه، بازو یا انگشتان
- گزگز یا بی‌حسی در اندام فوقانی
- ضعف عضلانی بازو یا دست
- سردردهای مداوم، به‌ویژه در ناحیه پشت سر
- محدودیت حرکتی گردن
در موارد شدید، ممکن است بیمار در انجام کارهای ساده مثل گرفتن اشیاء یا بالا آوردن دست دچار مشکل شود.
نقش فیزیوتراپی در درمان دیسک گردن
فیزیوتراپی یکی از اصلی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان دیسک گردن است، به‌ویژه در مراحل ابتدایی یا در مواردی که بیمار نیاز به جراحی ندارد. برخلاف دارو که معمولاً فقط علائم را کاهش می‌دهد، فیزیوتراپی به درمان علت زمینه‌ای مشکل و بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن کمک می‌کند.
دیسک گردن زمانی اتفاق می‌افتد که دیسک بین مهره‌های گردنی بیرون‌زده یا دچار پارگی شود و بر اعصاب مجاور فشار وارد کند. این مشکل می‌تواند باعث درد گردن، شانه، بازو و بی‌حسی یا ضعف عضلات شود. فیزیوتراپی با رویکردی چندبعدی، به کاهش درد، اصلاح وضعیت بدن، تقویت عضلات، و پیشگیری از تشدید علائم کمک می‌کند.
در مراحل ابتدایی درمان، تمرکز فیزیوتراپی بر کاهش درد و التهاب است. از تکنیک‌هایی مانند الکتروتراپی، سرما و گرما درمانی، لیزردرمانی و ماساژ تخصصی استفاده می‌شود. این روش‌ها بدون استفاده از دارو، باعث کاهش تنش عضلات و تسکین درد می‌شوند.
پس از کنترل درد، فیزیوتراپی وارد فاز تمرین‌درمانی و اصلاح عملکرد بدن می‌شود. تمرین‌های اختصاصی برای تقویت عضلات گردن، شانه و کتف، افزایش دامنه حرکتی، و اصلاح الگوی حرکتی بیمار انجام می‌شود. این تمرینات باعث می‌شود فشار کمتری روی ستون فقرات وارد شود و دیسک آسیب‌دیده بهبود یابد.
از دیگر اجزای مهم فیزیوتراپی، آموزش وضعیت صحیح بدن (Posture Training) است. بسیاری از بیماران به دلیل نشستن نادرست پشت میز، استفاده طولانی از موبایل یا بالش نامناسب دچار دیسک گردن می‌شوند. فیزیوتراپیست با آموزش عادات صحیح و تنظیم شرایط محیطی، به پیشگیری از بازگشت مشکل کمک می‌کند.
در برخی موارد، فیزیوتراپی شامل کشش گردن (Traction)، تمرینات ذهنی-حرکتی و تکنیک‌های دستی (مانوال تراپی) نیز می‌شود.
در مجموع، فیزیوتراپی نه‌تنها علائم دیسک گردن را کاهش می‌دهد، بلکه با تقویت ساختارهای اطراف ستون فقرات، جلوی پیشرفت بیماری را می‌گیرد. مهم‌تر از آن، به بیمار کمک می‌کند تا با سبک زندگی بهتر، از بازگشت مجدد درد جلوگیری کند.
چرا فیزیوتراپی نسبت به درمان‌های دیگر برای دیسک گردن بهتر است؟
درمان دیسک گردن روش‌های مختلفی دارد؛ از دارودرمانی گرفته تا تزریق، استفاده از بریس، طب مکمل و در نهایت جراحی. اما در بین همه این گزینه‌ها، فیزیوتراپی یکی از ایمن‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای درمان دیسک گردن به شمار می‌رود. دلایل متعددی وجود دارد که چرا فیزیوتراپی نسبت به سایر درمان‌ها ارجحیت دارد:
۱. درمان بدون دارو و عوارض جانبی:
داروهای مسکن و ضدالتهاب ممکن است درد را موقتاً کاهش دهند، اما عوارضی مثل مشکلات گوارشی، وابستگی یا کاهش اثربخشی در طول زمان را هم به همراه دارند. فیزیوتراپی بدون نیاز به دارو، با تکنیک‌های فیزیکی و تمرینات خاص، درد را کنترل و ریشه‌ی مشکل را درمان می‌کند.
۲. پیشگیری از جراحی:
در بسیاری از موارد، فیزیوتراپی باعث بهبود عملکرد بدن به حدی می‌شود که دیگر نیازی به جراحی نیست. جراحی همیشه با ریسک‌هایی مثل عفونت، آسیب عصبی یا دوره نقاهت طولانی همراه است. اگر بتوان با فیزیوتراپی از آن جلوگیری کرد، قطعاً انتخاب بهتری است.
۳. درمان علت، نه فقط علائم:
درمان‌هایی مثل تزریق یا دارو فقط علائم (مثل درد و التهاب) را کاهش می‌دهند. اما فیزیوتراپی با تقویت عضلات، اصلاح حرکات، آموزش وضعیت درست بدن و بازآموزی عصبی-عضلانی، به درمان ریشه‌ای کمک می‌کند.
۴. افزایش آگاهی بیمار:
یکی از مزایای بزرگ فیزیوتراپی این است که بیمار درک بهتری از بدن خود پیدا می‌کند. آموزش‌هایی که در طول درمان داده می‌شود (مثل طرز صحیح نشستن، خوابیدن، کار با لپ‌تاپ و موبایل) نقش کلیدی در جلوگیری از بازگشت مجدد مشکل دارند.
۵. بهبود کیفیت زندگی در درازمدت:
فیزیوتراپی نه‌فقط برای کاهش درد، بلکه برای بازگشت توانایی حرکت، افزایش استقلال فردی و بالا بردن کیفیت زندگی استفاده می‌شود. بیمارانی که به‌درستی فیزیوتراپی می‌کنند، اغلب در طولانی‌مدت وضعیت پایدارتری دارند.
در نهایت، فیزیوتراپی درمانی پویا، علمی و فردمحور است که نه‌تنها بدن، بلکه ذهن و سبک زندگی بیمار را هدف قرار می‌دهد.
مراحل فیزیوتراپی برای درمان دیسک گردن
۱. ارزیابی اولیه
در اولین جلسه، فیزیوتراپیست با بررسی دقیق علائم، دامنه حرکتی گردن، قدرت عضلات، تست‌های عصبی و بررسی وضعیت بدن، طرح درمانی متناسب با وضعیت بیمار طراحی می‌کند.
۲. کاهش درد و التهاب
در مرحله اول، تمرکز بر کاهش درد و التهاب است. از تکنیک‌ها و تجهیزات زیر استفاده می‌شود:
- الکتروتراپی (TENS) برای کاهش درد
- تراپی با گرما یا سرما برای کاهش التهاب
- لیزر درمانی کم‌توان برای تسکین درد
- تحریک الکتریکی عضله (EMS) در موارد ضعف عضلانی
۳. تکنیک‌های دستی (Manual Therapy)
فیزیوتراپیست با دست‌کاری‌های خاص روی عضلات، مفاصل و بافت‌های نرم، به کاهش تنش، افزایش جریان خون و بهبود حرکت کمک می‌کند. ماساژ درمانی، موبیلیزیشن مفاصل گردنی، و رهاسازی نقاط ماشه‌ای (Trigger Points) بخشی از این درمان است.
۴. تمرین درمانی (Exercise Therapy)
پس از کاهش درد، تمرین‌های خاصی برای تقویت عضلات گردن، شانه و کتف‌ها انجام می‌شود. این تمرین‌ها شامل:
- حرکات کششی برای عضلات کوتاه‌شده
- تمرینات تقویتی عضلات عمقی گردن
- تمرینات تعادلی و اصلاحی برای وضعیت سر و شانه
- آموزش حرکات صحیح برای نشستن، بلند شدن و کار با کامپیوتر
تمرینات باید به‌صورت منظم و تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شوند تا از آسیب مجدد جلوگیری شود.
۵. آموزش وضعیت صحیح بدن (Posture Training)
وضعیت نامناسب بدن، یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد و تشدید دیسک گردن است. فیزیوتراپیست با آموزش وضعیت درست در نشستن، خوابیدن، کار با کامپیوتر و موبایل، به بیمار کمک می‌کند تا از فشار بی‌مورد به گردن جلوگیری کند.
۶. کشش ستون فقرات گردنی (Cervical Traction)
در برخی موارد، از دستگاه کشش برای باز کردن فضای بین مهره‌ها و کاهش فشار از روی دیسک استفاده می‌شود. این روش با احتیاط و فقط در شرایط خاص انجام می‌شود.
چند تمرین ساده برای دیسک گردن (با مشورت فیزیوتراپیست)
⚠️ این تمرینات باید فقط پس از تشخیص و زیر نظر متخصص انجام شوند.
- حرکت Chin Tuck (کاهش قوز گردن):
سر را به آرامی عقب ببرید، انگار می‌خواهید چانه را به گردن بچسبانید. چند ثانیه نگه دارید و رها کنید. ۱۰ بار تکرار کنید. - کشش عضلات تراپز فوقانی:
سر را به یک طرف خم کنید، گوش را به شانه نزدیک کنید، با دست مخالف فشار ملایمی وارد کنید. ۲۰ ثانیه نگه دارید، سپس طرف دیگر. - چرخش ملایم گردن:
سر را به آرامی به چپ و راست بچرخانید. از درد عبور نکنید. ۱۰ بار برای هر سمت.
درمان‌های مکمل فیزیوتراپی برای دیسک گردن
درمان دیسک گردن معمولاً با فیزیوتراپی آغاز می‌شود، اما در بسیاری از موارد، استفاده از درمان‌های مکمل در کنار فیزیوتراپی می‌تواند روند بهبود را تسریع کرده و نتایج درمان را بهبود ببخشد. این درمان‌ها نباید جایگزین فیزیوتراپی باشند، بلکه به‌عنوان پشتیبان عمل می‌کنند.
۱. طب سوزنی (Acupuncture):
طب سوزنی می‌تواند با تحریک نقاط خاص در بدن، به کاهش درد و تنش عضلات کمک کند. برخی بیماران پس از چند جلسه طب سوزنی، کاهش قابل‌توجهی در درد و اسپاسم عضلانی احساس می‌کنند.
۲. درای نیدلینگ (سوزن خشک):
این روش در نواحی عضلانی‌ای که دچار گرفتگی یا نقاط ماشه‌ای (Trigger Points) هستند، انجام می‌شود. سوزن بدون دارو وارد عضله شده و باعث آزادسازی آن می‌شود.
۳. ماساژ درمانی تخصصی:
ماساژ حرفه‌ای برای عضلات گردن، شانه و ناحیه بین کتف‌ها می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلانی و افزایش گردش خون کمک کند.
۴. شاک‌ویو تراپی (Shockwave Therapy):
در برخی موارد، شاک‌ویو برای آزادسازی عضلات مزمن دچار اسپاسم یا نقاط دردناک مزمن به‌کار می‌رود. البته کاربرد آن در دیسک گردن محدودتر از سایر نواحی بدن است.
۵. اصلاح سبک زندگی و ارگونومی:
آموزش نحوه صحیح نشستن، خوابیدن، استفاده از موبایل و کار با لپ‌تاپ نقش مهمی در درمان دارد. تغییرات ساده مثل استفاده از بالش مناسب، میز و صندلی ارگونومیک یا استراحت‌های منظم حین کار، تاثیر زیادی دارد.
۶. تغذیه و مکمل‌ها:
مصرف کافی آب، غذاهای ضدالتهابی، و در برخی موارد مکمل‌هایی مثل ویتامین D و منیزیم، می‌تواند به روند ترمیم کمک کند.
چه زمانی فیزیوتراپی کافی نیست و به جراحی دیسک گردن نیاز داریم؟
فیزیوتراپی در اغلب موارد، درمان مؤثر و غیرتهاجمی برای دیسک گردن است. بسیاری از بیماران با انجام تمرینات و تکنیک‌های تخصصی فیزیوتراپی، بدون نیاز به دارو یا جراحی، بهبود پیدا می‌کنند. اما در برخی شرایط خاص، فیزیوتراپی به‌تنهایی کافی نیست و مداخله‌ی جراحی ضروری می‌شود.
مهم‌ترین شرایطی که ممکن است جراحی را اجتناب‌ناپذیر کند:
- ضعف عضلانی پیشرونده:
اگر بیمار دچار ضعف مداوم یا رو به افزایش در بازو یا دست شود، به‌طوری که قدرت عضلات به‌طور محسوسی کاهش یابد، نشانه‌ای از فشردگی شدید عصب است که نیاز به بررسی فوری دارد. - بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع:
در موارد نادر، فشار دیسک روی نخاع می‌تواند باعث از بین رفتن کنترل مثانه یا روده شود. این وضعیت اورژانسی است و نیاز به جراحی فوری دارد. - درد مداوم و مقاوم به درمان:
اگر بیمار با وجود چند هفته یا چند ماه فیزیوتراپی، دارو و استراحت همچنان درد شدید و آزاردهنده دارد که زندگی روزمره‌اش را مختل کرده، ممکن است جراحی تنها راه‌حل باقی‌مانده باشد. - فشردگی شدید نخاع (میلوپاتی):
در MRI اگر مشخص شود که دیسک بیرون‌زده باعث فشار مستقیم و قابل‌توجه بر نخاع شده، حتی بدون درد شدید، ممکن است جراحی برای جلوگیری از آسیب دائمی توصیه شود.
به طور کلی، تصمیم برای جراحی باید توسط متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپدی ستون فقرات و پس از بررسی کامل علائم، معاینات بالینی و تصاویر MRI انجام شود.
چطور می‌توان از ابتلا به دیسک گردن جلوگیری کرد؟
دیسک گردن معمولاً نتیجه‌ی سبک زندگی نادرست، وضعیت بدنی غلط و فشار مداوم روی ستون فقرات است. خبر خوب این است که در بسیاری از موارد، می‌توان با رعایت نکات ساده و اصلاح عادات روزمره از بروز این مشکل پیشگیری کرد. در ادامه، مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از دیسک گردن را بررسی می‌کنیم:
۱. اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن
بیشترین فشار به دیسک‌های گردنی، زمانی وارد می‌شود که سر به جلو خم باشد. هنگام نشستن پشت میز یا استفاده از لپ‌تاپ، باید کمر صاف و چانه در امتداد شانه‌ها باشد. از خم شدن طولانی‌مدت به جلو یا قوز کردن پرهیز کنید. صندلی مناسب، میز هم‌سطح با آرنج و تکیه‌گاه مناسب برای کمر اهمیت زیادی دارد.
۲. استفاده درست از موبایل و لپ‌تاپ
استفاده طولانی‌مدت از موبایل با سر خم‌شده، فشار زیادی به مهره‌های گردنی وارد می‌کند. بهتر است گوشی را هم‌سطح چشم نگه دارید و زمان استفاده از آن را محدود کنید. هنگام کار با لپ‌تاپ یا کامپیوتر نیز باید مانیتور هم‌سطح چشم باشد.
۳. تقویت عضلات گردن و شانه
عضلات قوی‌تر فشار کمتری به ستون فقرات وارد می‌کنند. انجام تمرینات کششی و تقویتی زیر نظر فیزیوتراپیست، به تقویت عضلات گردن، شانه و قسمت فوقانی کمر کمک می‌کند و از آسیب جلوگیری می‌شود.
۴. پرهیز از حرکات ناگهانی یا تکراری گردن
چرخاندن ناگهانی سر یا بلند کردن اجسام سنگین به‌صورت اشتباه، یکی از عوامل آسیب به دیسک گردن است. باید در انجام این حرکات دقت کافی داشت و از وارد شدن فشار مستقیم به گردن جلوگیری کرد.
۵. خوابیدن با بالش مناسب
بالش باید ارتفاع مناسبی داشته باشد و سر و گردن را در راستای ستون فقرات نگه دارد. بالش‌های ارگونومیک یا طبی گزینه‌های خوبی هستند.
۶. مدیریت استرس و تنش عضلانی
استرس می‌تواند باعث انقباض مزمن عضلات گردن شود. تکنیک‌های آرام‌سازی، مدیتیشن و ورزش سبک به کاهش تنش عضلانی کمک می‌کند.
پیشگیری همیشه ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. با رعایت این نکات ساده، می‌توان تا حد زیادی از ابتلا به دیسک گردن جلوگیری کرد.
جمع‌بندی
دیسک گردن یک مشکل شایع اما قابل کنترل است. فیزیوتراپی، به‌عنوان یک روش درمانی مؤثر، ایمن و غیردارویی، می‌تواند درد را کاهش داده، عملکرد گردن را بهبود بخشد و از پیشرفت یا بازگشت بیماری جلوگیری کند. درمان باید متناسب با شرایط هر فرد و زیر نظر فیزیوتراپیست حرفه‌ای انجام شود. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان با درد گردن، گزگز دست‌ها یا محدودیت حرکتی مواجه هستید، مراجعه به یک کلینیک فیزیوتراپی اولین و مهم‌ترین قدم برای درمان است
فیزیولایف، یک مطب تخصصی فیزیوتراپی است که با بهره‌گیری از تکنیک‌های پیشرفته فیزیوتراپی و برنامه‌های ورزشی، به درمان و مدیریت انواع بیماری‌ها و دردهای عضلانی و اسکلتی می‌پردازد. هدف ما در فیزیولایف، کمک به بهبود کیفیت زندگی شما از طریق کاهش درد، افزایش توانایی حرکتی و بازیابی سلامت بدن است.
Leave feedback about this